"Το Αλάτι της Γης" την Τετάρτη από το Cine-Δράση

2016-06-06 09:49

Την Τετάρτη 8 Ιουνίου, λίγες μόνο μέρες μετά την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, το Cine-Δράση προβάλει ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ του 2014. Μια σπουδή για τον άνθρωπο και το περιβάλλον του, ένα ποιητικό δημιούργημα που μέσα από αρμονικές εναλλαγές έγχρωμου και ασπρόμαυρου φιλμ, ταξιδεύει τον θεατή μαγικά, σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.



Ο κορυφαίος Γερμανός σκηνοθέτης Βιμ Βέντερς, αφού χάρισε στους φίλους του κινηματογράφου μερικές από τι πλέον αριστουργηματικές ταινίες μυθοπλασίας («Τα φτερά του έρωτα» «Τόσο μακριά, τόσο κοντά» «Παρίσι Τέξας» «Η Αλίκη στις πόλεις» κ.ά.), στράφηκε τα τελευταία χρόνια στην δημιουργία ντοκιμαντέρ για κορυφαίους καλλιτέχνες της εποχής μας, όπως η πρωτοπόρος του μοντέρνου χορού χορογράφος και θαυμάσια χορεύτρια Πίνα Μπάους. Στο «The Salt of the Earth γης» αποτυπώνει τη συνάντησή του με τη ζωή και το έργο του Βραζιλιάνου ανθρωπολόγου-φωτογράφου και οικολόγου ακτιβιστή Σεμπαστιάο Σαλγκάδο και το συν-σκηνοθετεί με το γιο του Ζουλιάνο- Ριμπέιρο Σαλγκάδο.

Ο Βέντερς, στην εισαγωγή του φιλμ εξηγεί πώς πρωτογνώρισε το έργο του φωτογράφου: 20 χρόνια πριν, σε μία γκαλερί του Βερολίνου, αγόρασε τη διάσημη φωτογραφία που αποτυπώνει ένα ορυχείο χρυσού στη Βραζιλία, μία τεράστια τρύπα στο έδαφος με χιλιάδες λασπωμένους εργάτες να φαντάζουν σαν μυρμήγκια ενός σύγχρονου πύργου της Βαβέλ. Ο γκαλερίστας τότε του έδειξε από το αρχείο του ακόμα ένα έργο του καλλιτέχνη: το πορτρέτο μίας τυφλής αφρικανής γυναίκας την περίοδο της ξηρασίας και της λιμοκτονίας εκατομμυρίων ανθρώπων. «Με έκανε να κλάψω την πρώτη φορά που την είδα. Και δε σταματώ να βουρκώνω, κάθε μέρα, έτσι όπως τη συναντώ μπαίνοντας στο γραφείο μου». «Με έπεισε ότι πέρα από τα κάδρα, πέρα από το μαγικό κιαροσκούρο, ο Σαλγάδο νοιαζόταν για τον άνθρωπο μέσα στη φωτογραφία. Έτσι και αλλιώς, οι άνθρωποι είναι «το αλάτι της ζωής»».

Η κατανόηση, η ενσυναίσθηση, η ανάγκη να αποδώσει χαρακτήρα και αξιοπρέπεια σε όσους έχει συλλάβει ο φακός του είναι τα στοιχεία που κάνουν τον Σαλγκάδο να ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες του είδους και αυτό προσπαθεί να αποτυπώσει στην οθόνη ο Βέντερς. Και το καταφέρνει άριστα.

Με την μειλίχια φωνή του, μία ταπεινότητα που διαθέτουν μόνο οι σπουδαίοι καλλιτέχνες και μία βαθιά φιλοσοφική κατανόηση των όσων έχει αποθανατίσει, ο 70χρονος σήμερα Σαλγκάδο, μας μεταφέρει στις πιο απόκρυφες γωνιές της γης ως ένας σύγχρονος Οδυσσέας-παρατηρητής μιας ανθρώπινης φύσης ικανής για το πιο μαγικό, αλλά και για το πιο απάνθρωπο πράγμα. Μέσα από τις φωτογραφίες του, που ο Βέντερς καδράρει με ευαισθησία και τελειότητα, συνταξιδεύουμε κι εμείς ανά τον κόσμο. Μέσα από τα χιλιάδες κλικ της φωτογραφικής μηχανής ξαναζούμε πολέμους, τραγωδίες, αφανισμούς, φυσικές καταστροφές, τα εγκλήματα των ισχυρών στις χώρες του τρίτου κόσμου. Από την ξηρασία της Νιγηρίας και τη λιμοκτονία της Αιθιοπίας, μέχρι την ανελέητη γενοκτονία στη Ρουάντα και την αποτρόπαια καταστροφή του περιβάλλοντος με το κάψιμο των πετρελαιοπηγών στο Κουβέιτ (στη λήξη του πρώτου Περσικού πολέμου) ο Σαλγκάδο παίρνει φωτογραφίες που οφείλει όλος ο κόσμος να δει. «Πόσες φορές απελπίστηκα με την ανθρώπινη φύση; Πόσες φορές άφησα την μηχανή μου στο πάτωμα και έπιασα το κεφάλι μου με τα δυο μου χέρια κλαίγοντας με λυγμούς; Δε θέλετε να ξέρετε...» λέει.

Πρώην οικονομολόγος ο ίδιος, ξεκίνησε να παίρνει τη μηχανή της γυναίκας του στις αποστολές για λογαριασμό της World Bank στην Αφρική, μέχρι που αποφάσισε ότι αυτό ήταν το κάλεσμά του και παραιτήθηκε από τη σταθερή του δουλειά. Η πρώτη του συλλογή «The Other Americas» τον βρήκε να περιπλανιέται και να καταγράφει τη Λατινική Αμερική, τα δάση του Αμαζονίου, τις φυλές στα οροπέδια του Περού, τις συνήθειες των ιθαγενών, τον πολιτισμό μιας άλλης Αμερικής.

Στη δεκαετία του ΄80 τον κέρδισε η Αφρική, όπου ένιωσε την αναγκαιότητα να στήνει το τρίποδό του, εκεί που οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έστηναν τα στρατόπεδα ανθρωπιστικής βοήθειας. Στα 90' ταξίδεψε παντού για να αποτίσει φόρο τιμής στους «Εργάτες» που έχτισαν τις ζωές που ζούμε. Στην αλλαγή του αιώνα μετακινήθηκε από τη λαβωμένη ανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, ξανά στη Ρουάντα για να καταγράψει την «Έξοδο» των εκατομμυρίων μεταναστών. Και εκεί, τον λύγισε ο αφανισμός. Δεν ξανάπιασε κάμερα για μία δεκαετία. Μέχρι που επέστρεψε με τη «Γένεση», μία έκθεση που αποκόπηκε από τη δυστυχία και το θάνατο, και υμνεί την αισθητική της ζωής, την μεγαλοπρέπεια της φύσης, την ομορφιά.

Ο Βέντερς όταν κοιτά με το φακό του τις φωτογραφίες μελετά σχολαστικά και ο ίδιος το φως και τις γυαλάδες του. Όταν καταγράφει τον Σαλγκάδο να εργάζεται στη βραζιλιάνικη ζούγκλα ανοίγει τα πλάνα του σε ένα σεβάσμιο σινεμασκόπ. Και όταν τον έχει μπροστά του να αφηγείται τις ιστορίες του, εντείνει το focus του στο σκαμμένο πρόσωπο και το βλέμμα του, μαγεμένος.

Όμως όσα συμπληρώνει ο λόγος του γέροντα είναι εξίσου δυνατά και ουσιώδη. Ο στοχασμός του καλλιτέχνη μας βοηθά να εστιάσουμε σε λεπτομέρειες που συγκινούν, ανοίγουν νέες πόρτες και ρίχνουν στην κυριολεξία άλλο φως στα μυστικά του κόσμου. Ενός κόσμου που εμείς δε θα έχουμε ποτέ την ευκαιρία να ταξιδέψουμε και να δούμε με τέτοια ευκρίνεια. Αλλά ταξίδεψε για εμάς ο Σαλγκάδο, ένας άνθρωπος με ευαισθησία, τρυφερότητα και οξεία πολιτική συνείδηση.

«Κοιτάξτε αυτό το αγόρι», μας παρακινεί τρυφερά δείχνοντάς μας τις φωτογραφίες της Αιθιοπίας. Στην οθόνη ένα αποστεωμένο από την πείνα αγοράκι με μόνο ρούχο ένα κουρελιασμένο μπλουζάκι έχει γυρισμένη την πλάτη, κρατάει ένα άδειο τσουκάλι στο ένα του χέρι, το σκύλο του στο άλλο και κοιτάζει ένα καραβάνι στο βάθος του ορίζοντα. Το λυπάσαι εσύ ο δυτικός. Σπαράζεις. Μέχρι που ακούγεται ξανά η φωνή του Σαλγκάδο για να σου δείξει ότι δεν ξέρεις να κοιτάς. «Παρατηρήστε τη στάση του. Το παράστημά του. Πόσο αποφασισμένο είναι να επιβιώσει. Κοιτάξτε πόση δύναμη κρύβει ένα 8χρονο αγόρι...»

Το «The Salt of the Earth» παρουσιάστηκε στο 67ο Φεστιβάλ των Καννών στο πλαίσιο του προγράμματος «Ένα Κάποιο Βλέμμα», όπου και απέσπασε το Special Prize Award. Παράλληλα ήταν και ένα από τα πέντε (5) υποψήφια φιλμ για το Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

Γαλλία-Βραζιλία, 2014. Ντοκιμαντέρ. Διάρκεια: 110'. Σκηνοθεσία: Juliano Ribeiro Salgado-Wim Wenders. Σενάριο: Juliano Ribeiro Salgado- Wim Wenders. Παίζουν: Sebastião Salgado, Wim Wenders, Juliano Ribeiro Salgado, η γη και οι λαοί όλου του κόσμου.


(Τα στοιχεία είναι από τους ιστότοπους www.flix.gr και www.tvxs.gr)