Μελέτες-δοκίμια-Διονύσης Ν. Μουσμούτης: «Ανα-γνώσεις. Κείμενα για συγγραφείς και βιβλία» κριτική της Μαρίνας Γρηγοροπούλου

2016-07-28 14:40

Ανα-γνώσεις είναι ο τίτλος της καινούργιας κατάθεσης του Διονύση Ν. Μουσμούτη στο φιλολογικό γίγνεσθαι μιας κοινωνίας σε κρίση. «Κείμενα για συγγραφείς και βιβλία» ο υπότιτλος. Ο υπότιτλος αυτός, όμως, επεξηγεί τον κύριο τίτλο ή μήπως δυσχεραίνει την κατανόησή του; Διαφωτίζει ή παραπλανά τον αναγνώστη ως προς τα κείμενα που ακολουθούν; Γιατί τα είκοσι επτά κείμενα που μαζί με τον πρόλογο αποτελούν το βιβλίο –ως επί το πλείστον δημοσιευμένα σε περιοδικά και εφημερίδες ή αναγνωσμένα σε συνέδρια και άλλες εκδηλώσεις στη διάρκεια μιας δεκαετίας– μοιάζουν πλασμένα για χορό μεταμφιεσμένων.

O συγγραφέας αποδεσμεύεται πια από τα διαβάσματά του και μέσα από την ευγενή ρώμη της γλώσσας του οδηγείται στην παραγωγή ενός νέου κειμένου από κείνα γεννημένου.

Έτσι, σε πρώτο επίπεδο, η λογοτεχνική φαντασία περιβάλλει τα κείμενα με το προσωπείο της παρουσίασης βιβλίων και της προσέγγισης συγγραφέων: βιβλίων κυρίως λογοτεχνικού κι ενίοτε κοινωνικού περιεχομένου και ποιητών, πεζογράφων και λογίων γνωστών σε διεθνή, πανελλήνια και (ενδεχομένως άδικα) τοπική –επτανησιακή κατά βάση– κλίμακα. Εμπνευσμένα από επιστημονικά μελετήματα ή λογοτεχνικά δημιουργήματα, αλλά και αφιερωμένα σε σημαίνουσες για διαφορετικούς λόγους πνευματικές μορφές, τα ευσύνοπτα κείμενα που διατρέχουν τις σελίδες του βιβλίου αντανακλούν τις επιλεκτικές αναγνώσεις του Ζακυνθινού διανοούμενου και μαρτυρούν τη βαθιά φιλολογική εξοικείωση και την ξάστερη λογοτεχνική του συνείδηση.

Ωστόσο, σε δεύτερο επίπεδο, ο συγγραφέας αποδεσμεύεται πια από τα διαβάσματά του και μέσα από την ευγενή ρώμη της γλώσσας του οδηγείται στην παραγωγή ενός νέου κειμένου από κείνα γεννημένου· και τότε οι απευθυνόμενες «τοις εντευξομένοις» αναγνώσεις μετουσιώνονται σε γνώσεις, όπως θα επιχειρήσουμε να δείξουμε αναφέροντας –για ευνόητους λόγους οικονομίας χώρου– ορισμένες αντιπροσωπευτικές περιπτώσεις.

Διεξοδικότερα: Η πνευματική ζωή υπό επιτήρηση: Το παράδειγμα του περιοδικού «Το Νέον Κράτος» του Γιώργου Ανδρειωμένου προσφέρει την ευκαιρία στον Μουσμούτη αφενός μεν να ανακαλέσει τους τρόπους επιβολής της μεταξικής δικτατορίας, αφετέρου δε να υπαινιχθεί τη μεταβλητότητα ιδεών και συνειδήσεων σε ταραγμένους κοινωνικο-πολιτικά καιρούς· στην Ύπουλο θωπεία, Ελλάδα και ξένοι 1821-1940 της Λένας Διβάνη, η ιστορική εμπειρία διασταυρώνεται με το επίκαιρο βίωμα και ουσιαστικά εξελίσσεται για τον διευθυντή του περιοδικού «Ιστορία» σε αντικείμενο κριτικής θεώρησης του παρελθόντος μέσω του παρόντος· με το Παντού του Γιώργου Βέη ο κριτικός δεν μας συστήνει απλώς ένα κείμενο και έναν συγγραφέα ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, αλλά συζητά ευρύτερα την ταξιδιογραφία ως είδος και την περιπλάνηση που αντικατοπτρίζει στο χώρο, στο χρόνο και στην ψυχή· κατά την Αγρυπνία για το σκοτεινό τρυγόνι στην εκκλησία του προφήτη Ελισαίου του Μάνου Ελευθερίου, ο συγγραφέας όχι μόνο προσεύχεται στον Παπαδιαμάντη, αλλά ενώνει τις φωνές του Σκιαθίτη και του Συριανού λογοτέχνη με τη δική του, υποδηλώνοντας τη συνέχεια της γλώσσας και της λογοτεχνίας μας· το Βερονάλ του Τάκη Θεοδωρόπουλου για τον Ιωάννη Συκουτρή επιτρέπει στον Μουσμούτη να ενσταλάξει στην κενή νοήματος κοινωνία μας σημαντικά ιδεώδη του σπουδαίου φιλολόγου που κυοφόρησε την αρχαιότητα στην εποχή του, αξιοποιώντας και υποδεικνύοντας ταυτόχρονα τις απέραντες δυνατότητες της ίδιας της λογοτεχνίας ως τέχνης. Παράλληλα, ο φόρος τιμής στον Κάλβο, στον Ελύτη, στον Καββαδία, στον Καψάσκη, στη Γιαννοπούλου-Μινώτου και σε άλλους μείζονες ή μη λογοτέχνες και ανθρώπους των Γραμμάτων συνιστά και μιαν απόπειρα γνωριμίας με καίριους τόπους και τρόπους της ελληνικής γραμματείας σε όλες της τις εκφάνσεις· γιατί μέσα από τα ονόματα αναδύονται ποικίλα θέματα –γλώσσας, ποιητικής, πρόσληψης, επικαιρότητας, διαχρονικότητας– και ξετυλίγονται ποικίλα νήματα που γεφυρώνουν τη λογοτεχνία μας τόσο με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, όσο και με τη λαογραφία, την ιστορία, τη φιλοσοφία, την πολιτική και εντέλει την κοινωνία.

Aποκαλύπτεται η πολυσχιδής προσωπικότητα του ίδιου του βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών συγγραφέα και κριτικού, ως λογίου με γνώση που τολμά να μοιράζεται και ως λογοτέχνη με γραφή που δεν φοβάται ν’ αναπνέει.

«Εύληπτα και καλογραμμένα, με κοινωνική χρησιμότητα», όπως ο ίδιος ο Διονύσης Μουσμούτης τονίζει για τα δοκίμια του Μαγκλιβέρα, τα κείμενά του, συγκεντρωμένα σε μια καλαίσθητη έκδοση από τον Πάπυρο, «διδάσκουν και ταυτόχρονα τέρπουν». Συνεπώς, μολονότι εκ πρώτης όψεως φαίνονται συνήθεις παρουσιάσεις έργων και συγγραφέων, στην πραγματικότητα είναι εμβριθή κριτικά δοκίμια, ανα-γνώσεις που δικαιώνουν την παύλα του τίτλου· και τελικά, αθροίζοντας τις αλήθειες τους, δηλαδή αφαιρώντας την εκάστοτε μεταμφίεσή τους, αποκαλύπτεται η πολυσχιδής προσωπικότητα του ίδιου του βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών συγγραφέα και κριτικού, ως λογίου με γνώση που τολμά να μοιράζεται και ως λογοτέχνη με γραφή που δεν φοβάται ν’ αναπνέει.

Ανα-γνώσεις
Κείμενα για συγγραφείς και βιβλία
Διονύσης Ν. Μουσμούτης
Πάπυρος
192 σελ.
ISBN 978-960-486-112-5
Τιμή: €12,00

πηγή : diastixo.gr