Κώστας Βρεττάκος: «Ασκήσεις περιέργειας» κριτική της Αθηνάς Αποστολίδη-Μπίνιου

2016-11-09 12:26

Τα σπονδυλωτά κείμενα του ταλαντούχου Κώστα Βρεττάκου Ασκήσεις περιέργειας αποτελούν σταθμούς στη συγγραφική του δραστηριότητα, αφού, όπως και ο ίδιος αναφέρει, αφορούν πρόσωπα και έργα που καθόρισαν τη σταδιοδρομία του, ως σκηνοθέτη και πεζογράφου, αλλά και σε ό,τι αφορά πολιτικές ιδέες και τοποθετήσεις. Στο βιβλίο ξεπροβάλουν κοινωνικές καταστάσεις, προβληματισμοί και γεγονότα που άγγιξαν άμεσα το χαρακτήρα του, οριοθέτησαν τις αναζητήσεις του και ωρίμασαν τη σκέψη του. Ο συγγραφέας στέκεται σε μια σειρά θεμάτων περιέργειας στην προσωπική του μυθολογία. Σε έναν οικείο και όχι μόνο ιδιωτικό χώρο, αναπλασμένο με γλαφυρό και παραστατικό τρόπο, φανερώνονται οι συγγένειες μέσα από την ιδιαίτερη ευαισθησία του. Το ύφος του είναι υποταγμένο μεθοδικά στη νοσταλγία της αναφοράς. Κρατά λεπτές ισορροπίες στο προσωπικό του συναίσθημα, κι αυτό διακριβώνεται από τη ρεαλιστική καταγραφή των σκέψεών του.

Τόσο η φιλόλογος Πιπίτσα όσο και ο ποιητής Λυκούργος χάραξαν την εποχή τους, παρήγαγαν πολιτισμό ελληνικό και στοχάστηκαν τις παραδόσεις. Ακόμα και οι νεκρολογίες του συγγραφέα κινούνται σ’ έναν κόσμο δημιουργικής σιωπής, όπου μέσα της αντανακλάται η βαθύτερη ουσία ζωής και θανάτου. Παράλληλα, υποδηλώνεται η απουσία και η απώλεια δίκαιης κοινωνίας και κράτους.

Το βιβλίο γοητεύει από τις πρώτες σελίδες, με την ομολογία ενός χρονικού, δοσμένη άμεσα και απλά. Κομψός τρόπος να εκφραστούν λογοτεχνικά τόσο ο αφηγητής όσο και οι επιμέρους ήρωες, που ο καθένας τους προβάλλει με την ώρα του, εντός τόπου και χρόνου. Η ιστορία διαδραματίζεται στην Αθήνα και τη Μάνη, κατά τα προπολεμικά και μεταπολεμικά χρόνια της γερμανοκρατίας και των φασιστικών κυβερνήσεων της Ελλάδας. Χρόνια που μας σημάδεψαν όλους, ακόμα και τους αγέννητους εκείνης της περιόδου των anni horibili.

Το βιβλίο γοητεύει από τις πρώτες σελίδες, με την ομολογία ενός χρονικού, δοσμένη άμεσα και απλά. Κομψός τρόπος να εκφραστούν λογοτεχνικά τόσο ο αφηγητής όσο και οι επιμέρους ήρωες, που ο καθένας τους προβάλλει με την ώρα του, εντός τόπου και χρόνου.

Ο Κώστας Βρεττάκος δείχνει τη δύσκολη πορεία των γονιών του. Υπήρξαν μη προνομιούχα οικονομικά άτομα. Ο καθένας με τη διαφορετικότητά του, αποφάσισαν να συμμετέχουν από το 1930 στην αρχή της οργάνωσης των αριστερών σωματείων, με σκοπό την κοινωνική ανάπλαση του πολιτεύματος. Πολλές εικόνες ψηλαφίζουν τους τύπους των ήλων, για ν’ αναγνωρίσει ο αναγνώστης την πορεία τους. Είναι βι-βλίο έντιμο, ιστορικό, με σεβασμό σε κάθε πολιτική κατεύθυνση, κάνει για ενήλικες και εφήβους θερμών και αλληλέγγυων αισθημάτων για τον συνάνθρωπο.

Ωστόσο, δεν διστάζει να καταγγείλει τη σκληρότητα, τη βαρβαρότητα, την αδηφαγία, την αδιαφορία, το διχασμό, τον πόλεμο, όπου κι αν εκρήγνυται αυτός, σε πατρίδες, ομάδες ή σε ψυχές. Με τη δύναμη και την αρτιότητα της γραφής του, το έργο μπορεί να επηρεάσει, να συγκινήσει, να προκαλέσει στοχασμούς στον καθένα. Έστω και αν οι πρώτες σελίδες δεν σε αρπάζουν από τα μούτρα, αλλά δηλώνουν μια απλή περιέργεια, όλα εκτίθενται σαν μοναδικά κι ανεπανάληπτα, με τέτοια φυσικότητα και εμβάθυνση, λες και γίνονται τώρα, μες τα σπίτια μας. Και αυτό ακριβώς είναι το κυρίαρχο στοιχείο της επιτυχίας, για να μην σταματήσεις την περιέργεια, να δεις τι έγινε παρακάτω. Είναι σαν μαλακά σκουντήματα αφύπνισης σε κάθε παράγραφο. Τουλάχιστον δέκα φορές, τα ερμήνευσα ως εκλεκτά μαθήματα γραφής.

Η ηρωίδα Πιπίτσα αποτελεί την προσωποποίηση της στοργικής συζύγου, του στρατιώτη της καθημερινότητας και εργαζόμενης μάνας, που σώζει ψυχές και σώματα, έστω και με τραύματα. Η ζωή της, ξεχασμένη από το χρόνο, εδώ ορμά πανίσχυρη, να δουν οι νεότεροι πώς πορεύτηκαν οι προηγούμενες γενιές κατά τις ιστορικές εξεγέρσεις που οδήγησαν στις συνθήκες της σύγχρονης Ελλάδας.

Οι ήρωές του, ούτε καλοί ούτε κακοί, μπαινοβγαίνουν σε ρόλους. Τους ορίζει πάντα η αναγκαιότητα της εποχής. Η συγκυρία, που όλοι ξέρουμε πόσο μας καθορίζει. Κατά συνέπεια, όλα τα βιβλία, είτε μυθοπλασία είτε μαρτυρία, μιλούν για το προσωπικό αλλά και για κάτι άλλο. Ο Κώστας Βρεττάκος μιλά για τη μάνα του, την αδερφή του, τη γυναίκα του αλλά και για την πατρίδα. Όσο περισσότερο γνωρίζουμε τους ήρωες, τόσο τους σεβόμαστε. Στον επίλογο, κλείνει αριστουργηματικά η προσωπική ιστορία που σηματοδοτεί την ιστορία μιας εποχής:

«Τόπος μαγικός η Πλούμιτσα, κοντά τις Κροκεές· φαίνεται από την Πετρίνα. Το 2012 ο δρόμος που οδηγεί στην τοποθεσία στρώθηκε. Υπάρχει πινακίδα στη διασταύρωση από Σπάρτη: “Οικία Λυκούργου 4 χιλιόμετρα”. Οδηγούσε η Κρήνη και δίπλα της η Ευγενία που επέστρεφε ύστερα από πέντε χρόνια στο πατρικό τους κτήμα, είχε κέφι και τραγουδούσε με την Κρήνη. Κάποια στιγμή φώναξε δυνατά: “Τ’ ακούς, Λυκούργο, λέμε το τραγούδι σου!”. Κι αμέσως μετά: “Πιπίτσα, σας πηγαίνουμε βόλτα, για την τελευταία κατοικία!”. Ξεφόρτωσαν τα τσίγκινα κιβώτια με τα οστά των γονιών τους. Τα είχαν παραλάβει το ίδιο πρωί από το Α΄ Νεκροταφείο. Κρατώντας τα σαν βρέφη στην αγκαλιά, τα τοποθέτησαν στην κρύπτη της εκκλησία του Άι Γιώργη. Παρηγοριά και πεταρίσματα χαράς είχαν το επόμενο πρωί με το τελευταίο ψυχούδι των γονιών. Μετά τη λειτουργία και τα ψωμάκια του μνημόσυνου στα χέρια, ο μακρύς κατά-λογος των συγχωρεμένων έφτασε στο τέλος. Ο παπάς ζήτησε από τον Κώστα να επαναλάβει το ξόρκι: “Είμαστε, δεν είμαστε, ξέρουμε δεν ξέρουμε, τους πέρσινους, του φετινούς, τους αλησμονημένους. Θεός σχωρέσ’ τους”. Παραδόσεις αρχαίες που θεωρούνται ξεχασμένες, μα ακούγονται πανίσχυρες. Διαδρομές και σκέψεις που οδηγούν στη σωτηρία και μερεύουν πόνους ψυχής και παλιά παράπονα».

Ασκήσεις περιέργειας
Κώστας Βρεττάκος
Ποταμός
328 σελ.
ISBN 978-960-545-067-0
Τιμή: €13,00

 

 

Πηγή : diastixo.gr