Γεράσιμος Αλεξάτος-Σε Α' πρόσωπο

2016-03-10 18:26

Οι Έλληνες του Γκαίρλιτς, 7.000 περίπου στρατιωτικοί του Δ΄ Σώματος Στρατού μαζί με τις οικογένειές τους, προέρχονταν από όλες τις γωνιές του τότε ελληνικού κόσμου και ήταν οι πρώτοι Έλληνες που έζησαν επί δυόμισι χρόνια σε γερμανικό έδαφος (από τον Σεπτέμβριο του 1916 έως τον Φεβρουάριο του 1919) ως αιχμάλωτοι- φιλοξενούμενοι του Κάιζερ. Η συγκυρία που τους οδήγησε εκεί ήταν τραγική: Το ανατολικό τμήμα της πρόσφατα απελευθερωμένης Μακεδονίας που είχαν ταχθεί να φυλάσσουν βρέθηκε, δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στη δίνη της διαμάχης των εμπλεκόμενων δυνάμεων (Αντάντ και Κεντρικές Δυνάμεις), παρότι η χώρα ήταν ακόμη επισήμως ουδέτερη. Έτσι, όταν εκδηλώθηκε η ένοπλη επέμβαση των Βουλγάρων στην Ανατολική Μακεδονία με τη σύμφωνη γνώμη των Γερμανών συμμάχων τους –ως απάντηση στην προηγηθείσα εισβολή των Αγγλογάλλων στη Θεσσαλονίκη– το Σώμα βρέθηκε αποκλεισμένο και εγκαταλελειμμένο στην τύχη του, όπως και το σύνολο του άμαχου πληθυσμού. Προκειμένου να αποφύγει την οδυνηρή βουλγαρική αιχμαλωσία, αλλά και λόγω της αντιπαλότητας που είχε εντωμεταξύ ξεσπάσει με τις φιλοβενιζελικές δυνάμεις της Θεσσαλονίκης (Εθνική Άμυνα), η φιλοβασιλική ηγεσία του πρότεινε αυτοβούλως στον Γερμανό στρατάρχη Χίντενμπουργκ τη μεταφορά του Σώματος και του οπλισμού του στη Γερμανία, όπου θα έμενε «φιλοξενούμενο» μέχρι το τέλος του πολέμου. Η πρόταση έγινε φυσικά ασμένως αποδεκτή. 

Στο σημείο αυτό ξεκινά μια πραγματική «Οδύσσεια» για τους άνδρες του στρατεύματος, που θα παρέμενε ανεξίτηλη στη μνήμη τους και θα σφράγιζε το υπόλοιπο της ζωής τους. Μετά από δωδεκαήμερο εξουθενωτικό ταξίδι φθάνουν σε μια μικρή και άγνωστη πόλη κάπου στη Σιλεσία, όπου τους υποδέχονται με τιμές ηρώων, χωρίς οι ίδιοι να γνωρίζουν το γιατί. Κορυφαίοι καθηγητές και «φιλέλληνες» τούς προσεγγίζουν ποικιλοτρόπως, προσπαθώντας να καταγράψουν τη γλώσσα τους, να ηχογραφήσουν τις μουσικές και τα τραγούδια τους, να τους διδάξουν συστηματικά τη γερμανική γλώσσα. Εντυπωσιακό θα είναι το ενδιαφέρον του γυναικόκοσμου παρά τα πικρόχολα σχόλια και τις αντιζηλίες. Εντούτοις, η ελλιπής διατροφή και η νοσταλγία της μακρινής πατρίδας, το πολικό ψύχος και η φυματίωση που τους θερίζει, θα κάνουν δύσκολη και πολλές φορές αφόρητη την παραμονή τους. Σύντομα μετά την αποπομπή του γερμανόφιλου βασιλιά στην Αθήνα το ελληνογερμανικό ειδύλλιο θα φθάσει στο οριστικό και άδοξο τέλος του. Οι βενιζελικοί αξιωματικοί θα υποστούν άγριες διώξεις, οι στρατιώτες θα αποσταλούν για εργασία στην πολεμική βιομηχανία ανά τη γερμανική επικράτεια, ενώ μαζική θα είναι μετά τον πόλεμο η συμμετοχή τους στην επανάσταση των Σπαρτακιστών (υπό την ηγεσία της Ρόζα Λούξενμπουργκ) και μεγάλες οι ταλαιπωρίες τους κατά τη διάρκεια της άτακτης φυγής τους. Οι περιπέτειες θα συνεχιστούν και μετά την πολυπόθητη επιστροφή τους στην πατρίδα. 

Αυτή η απίστευτη και ξεχασμένη έως πρόσφατα ιστορία ήταν για μένα το έναυσμα –έτσι, από πηγαίο ενδιαφέρον και με μοιρασμένη τη ζωή μου ανάμεσα στις δύο χώρες– να στρέψω την προσοχή μου για πολλά χρόνια στη μικρή, αλλά ιστορική πόλη και να ερευνήσω το ελληνικό παρελθόν της. Στόχος μου ήταν να αποδώσω επακριβώς, με ψυχραιμία και νηφαλιότητα, μετά από ενδελεχή έρευνα στα γερμανικά και ελληνικά αρχεία, στις μαρτυρίες των πρωταγωνιστών και τις προφορικές αφηγήσεις των απογόνων, τα δραματικά εκείνα συμβάντα, αποφεύγοντας να κρίνω ανθρώπους και συμπεριφορές και αφήνοντας τον αναγνώστη να αποκομίσει τα δικά του γενικότερα συμπεράσματα. 

Η θερμή υποδοχή και οι ευμενείς κριτικές που γνώρισε η εξαντλημένη από καιρό εργασία μου από φιλίστορες, απογόνους των στρατιωτικών αλλά και από πολλά μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, με οδήγησαν στην απόφαση να προχωρήσω σε δεύτερη εμπλουτισμένη με νέο υλικό έκδοση. Πέραν των νέων στοιχείων που προέκυψαν από τα ημερολόγια, τις σημειώσεις και το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που ανασύρθηκε από την αφάνεια στο μεταξύ διάστημα, κεντρική θέση στη νέα έκδοση κατέχουν οι αναλυτικοί πίνακες των 142 ηχογραφήσεων λόγου και μουσικής, που έλαβαν χώρα το 1917 στο ελληνικό στρατόπεδο, μερικές εκ των οποίων είναι οι παλαιότερες παγκοσμίως. Πρόκειται για μουσικολογικό και λαογραφικό υλικό ανεκτίμητης αξίας, που βλέπει για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας, ύστερα από την ολοκλήρωση της ψηφιοποίησής του στα επιστημονικά ιδρύματα του Βερολίνου, όπου και φυλάσσεται.   

Οι Έλληνες του Γκαίρλιτς 1916-1919
Γεράσιμος Αλεξάτος
Εκδόσεις Κυριακίδη
400 σελ.
ISBN 978-960-599-022-0
Τιμή € 24,90

Πηγή : diastixo.gr