Ελληνική πεζογραφία-Γιάννης Ευσταθιάδης: «Μαύρο εκλεκτό» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

Αποδεχόμενοι το γεγονός ότι ο συγγραφέας Γιάννης Ευσταθιάδης δεν είναι μόνο πεζογράφος αλλά επιπλέον ποιητής, δοκιμιογράφος και μελετητής, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως το τελευταίο του βιβλίο αποτελεί σύζευξη όλων των ιδιοτήτων του. Πράγματι, λαμβάνοντας ο δημιουργός ερεθίσματα καθημερινά, απλά και στιγμιαία, επιδιώκοντας την απέριττη και λιτή έκφραση, καταστρώνοντας ιστορίες που διαρκούν λίγα λεπτά και λίγες σελίδες, σπρώχνει τους μύθους στα άκρα και εντέλει δρομολογεί παραμυθίες, στόχος των οποίων είναι η νοητική λειτουργία, με αποτέλεσμα αληθινά πρωτότυπο και ενδιαφέρον. Γιατί εκεί που όλα κινούνται κάτω απ’ το πέπλο της πεζογραφικής διαστρωμάτωσης, υπεισέρχεται σαν σε θεματικό δρώμενο η ποίηση, η μουσική, το θέατρο, ο κινηματογράφος, η ζωγραφική, ό,τι έχει σχέση με τον λόγο, σαν απαύγασμα μιας προσπάθειας συμπαντικής, σαν εμπνεύσεις οικουμενικές, παρά το μινιμαλιστικό του εγχειρήματος και των παραμέτρων εκείνων που κάνουν το βιβλίο άκρως χαρισματικό.

Γιατί εκεί που όλα κινούνται κάτω απ’ το πέπλο της πεζογραφικής διαστρωμάτωσης, υπεισέρχεται σαν σε θεματικό δρώμενο η ποίηση, η μουσική, το θέατρο, ο κινηματογράφος, η ζωγραφική, ό,τι έχει σχέση με τον λόγο, σαν απαύγασμα μιας προσπάθειας συμπαντικής, σαν εμπνεύσεις οικουμενικές, παρά το μινιμαλιστικό του εγχειρήματος και των παραμέτρων εκείνων που κάνουν το βιβλίο άκρως χαρισματικό.

Τα διηγήματα του Ευσταθιάδη που συνήθως δικαιολογούν, σε αντίθεση με άλλων δημιουργών, τον χαρακτηρισμό τους είναι έμπλεα μιας ατμόσφαιρας με σοβαρή και επιβεβλημένη προσαρμογή στο δραματικό στοιχείο. Είναι δηλαδή «μικρά» από γεννησιμιού τους, είναι σκοτεινά και ερεβώδη στην αντίστιξή τους, είναι δυσπρόσιτα στην πρόσληψή τους, είναι δύσκολα στην ανάλυσή τους, είναι εντέλει μουντά στον δρόμο προς την ιστορία της λογοτεχνίας αλλά και στη μνήμη όσων τα πλησιάσουν, απαλλαγμένοι από τη χροιά τους. Υπάρχουν βέβαια και τα λεγόμενα «εύκολα» κομμάτια του τόμου, έτσι μικρής φόρμας όπως είναι, που λειτουργούν σαν τσίμπημα βελόνας, σαν τραύμα από βέλος, σαν ξυραφιά. Όπως επίσης υπάρχουν και άλλα, που για να τα συνειδητοποιήσεις, για να βρεις το έσχατο κρυφό περιεχόμενό τους, που για να αντιληφθείς το μέγεθός τους, οφείλεις να ανατρέξεις στο τέλος του βιβλίου, στις σημειώσεις, που δίνουν μία τέτοιας βαρύτητας και πρωταγωνιστικής υφής, στο όλο θέμα, ερμηνεία. Όπως και να ’χει, τα διηγήματα του Ευσταθιάδη, τόσο όπως είπαμε με την προσήκουσα ατμόσφαιρα, όσο και με το προορισμένο για ανάγνωση επιπέδου ύφος, και παράλληλα με τη ρεαλιστική ή και φανταστική εκφραστική δεινότητα, καλλιεργούν το ενδιαφέρον για μια δημιουργία που νοσταλγεί και υπερηφανεύεται, που προσδοκά και υφέρπει, που αξιολογεί και επικοινωνεί, που τραγικοποιεί και εμπεριέχει.

Ένα άλλο στοιχείο που λειτουργεί ως μαγικός ρεαλισμός, ως μπορχική παράθεση, συμβάλλει στην περαιτέρω ανάδειξη μιας γραφής και ενός λόγου φανταστικής προοπτικής, είναι τα δύο διηγήματα –θα τα ξεχωρίσει ο αναγνώστης χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία– στα οποία ο συγγραφέας ενδύεται τον ρόλο του δολοφόνου, για να γράψει την ιστορία ενός επηρμένου που θέλει να μάθει το τέλος του, είτε τον ηθικό αυτουργό ενός φόνου, τον οποίο και έχει προμελετήσει. Τα δύο αυτά διηγήματα, όπως είπαμε μπορχικής έμπνευσης και καταγωγής, είναι και τα καλύτερα του τόμου. Καθώς όταν όλοι λέμε πως η τέχνη αντιγράφει τη ζωή, κάποιοι άλλοι επιμένουν πως η ζωή αντιγράφει την τέχνη, η οποία έχει την πρωτοκαθεδρία και το πάνω χέρι στη δημιουργία απρόβλεπτων καταστάσεων.

Καθώς μ’ αυτόν τον μικρό όγκο και την ποσότητα, ο συγκεκριμένος δημιουργός όχι μόνο έχει φθάσει σε πλήρη επιτυχία, αλλά επιπλέον δείχνει με κάθε νέο του έργο πως η βίωση μέσω της τέχνης ασφαλώς και αποτελεί την καλύτερη εκδοχή, την πλουσιότερη άποψη, την τελειότερη διαδικασία, την πληρέστερη ενσωμάτωση στην επιλογή ενός αδέκαστου τρόπου του ζην.

Και επιπλέον, ένα άλλο σημάδι φανταστικής γραφής, που περιλαμβάνει όλα τα είδη του λόγου και το οποίο ταιριάζει πλήρως με το κλείσιμο της συλλογής, με τη μινιμαλιστική λογοτεχνία αλλά και ποίηση, θέατρο, μουσική, μας βυθίζει σ’ ένα αναγνωστικό βαρέλι δίχως πάτο, μας θέτει ενώπιον πεζογραφικής υπερβολής, προ ακραίων παραμυθιών, προ δυστυχούς θανάτου ή ερωτικών προσεγγίσεων, προ υπερβολικών θεματικών καταγραφών, έτσι ώστε να γίνεται εμφανές πως το συγκεκριμένο βιβλίο απαιτεί προσοχή και προσήλωση και, παράλληλα, απεριόριστη αναγνωστική αντισυμβατικότητα.

Παίρνω την τελευταία λέξη –αντισυμβατικότητα– για να πω πως είναι εκείνη που χαρακτηρίζει τα πεζά του καταξιωμένου δημιουργού Γιάννη Ευσταθιάδη. Αντισυμβατικότητα απέναντι στη ζωή, απέναντι στην κοινωνία, απέναντι στον έρωτα, απέναντι στον θάνατο, απέναντι στην ίδια τη λογοτεχνία. Η οποία λαμβάνει όψη νεαρής γυναίκας που ωρίμασε με τον καιρό. Καθώς μ’ αυτόν τον μικρό όγκο και την ποσότητα, ο συγκεκριμένος δημιουργός όχι μόνο έχει φθάσει σε πλήρη επιτυχία, αλλά επιπλέον δείχνει με κάθε νέο του έργο πως η βίωση μέσω της τέχνης ασφαλώς και αποτελεί την καλύτερη εκδοχή, την πλουσιότερη άποψη, την τελειότερη διαδικασία, την πληρέστερη ενσωμάτωση στην επιλογή ενός αδέκαστου τρόπου του ζην.

Μαύρο εκλεκτό
Γιάννης Ευσταθιάδης
Μελάνι
112 σελ.
ISBN 978-960-591-022-8
Τιμή € 13,00

Πηγή : diastixo.gr